Θρησκευτικές - τοπικές γιορτές

Για την Σαντορίνη, είχε ειπωθεί οτι "είναι το νησί που έχει περισσότερες εκκλησίες απο σπίτια και περισσότερο κρασί απ οτι νερό..". Η φράση αυτή, τότε, αντικατόπτριζε την πραγματικότητα του νησιού, ενώ, σε αρκετά μεγάλο βαθμό, συνεχίζει να το κάνει ακόμη και σήμερα.
Μια ιδιαίτερη ευκαιρία να βιώσετε την παραπάνω φράση είναι να επισκεφθείτε ένα απο τα πολλά πανηγύρια που γίνονται κάθε χρόνο και κυρίως το καλοκαίρι στην Σαντορίνη, για να καταλάβετε το θρησκευτικό συναίσθημα αλλά και την διάθεση προσφοράς των σημερινών Σαντορινιών.  Τα «πανηγύρια» που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία του τόπου, ακολουθούν τους εορτασμούς των εκκλησιών της Σαντορίνης και συνήθως ξεκινούν στις 11.00 το πρωί με το τέλος της εκκλησιαστικής λειτουργίας, για να ολοκληρωθούν αργά το μεσημέρι ή σε κάποιες περιπτώσεις, αργά το απόγευμα ή και το βράδυ. Χαρακτηριστικό των πανηγυριών της Σαντορίνης είναι ότι κατά την διάρκειά τους μοιράζεται από τους συλλόγους ή από τους ιδιώτες που τα διοργανώνουν, δωρεάν φαγητό και άφθονο κρασί, σε όλους τους παρευρισκόμενους. Αυτή η διάθεση προσφοράς που βιώνει κανείς κατά την διάρκεια μιας τέτοιας γιορτής, είναι μια μοναδική εμπειρία, ειδικά για τον επισκέπτη. Χαρακτηριστικό είναι δε, οτι όλοι οι ντόπιοι απολαμβάνουν ιδιαίτερα και το δείχνουν, όταν στις γιορτές τους συμμετέχουν επισκέπτες, στους οποίους μιλούν για τις παραδόσεις του τόπου και τους περιποιούνται με τον καλύτερο τρόπο. Η εμπειρία είναι μοναδική και αξίζει να την ζήσετε. Πολλοί δημοσιογράφοι απο όλο τον κόσμο έχουν παρακολουθήσει, φωτογραφήσει, βιντεοσκοπήσει και περιγράψει με την πένα του ο καθένας, τις τοπικές γιορτές της Σαντορίνης, χαρακτηρίζοντάς τες ως κάτι το μοναδικό. Τα εν λόγο ντοκυμαντέρ και δημοσιεύματα έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου, και του .. ψηφιακού κόσμου, δημιουργώντας τις θετικότερες εντυπώσεις και προσδοκίες για τους μελλοντικούς επισκέπτες του νησιού. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού σχεδόν κάθε ημέρα υπάρχει κι απο μια εκκλησία που γιορτάζει, με το πανηγύρι της να το διοργανώνουν σύλλογοι ή και ιδιώτες, ανάλογα με την περίπτωση. Χαρακτηριστικοί είναι οι εορτασμοί και τα πανηγύρια των εκκλησιών που γίνονται για την γιορτή της "Κοίμησης της Θεοτόκου" το απόγευμα της 14ης και ανήμερα της 15ης Αυγούστου. Η γιορτή γιορτάζεται σε κάθε χωριό του νησιού, και όπου λειτουργεί εκκλησία αφιερωμένη στην μεγάλη αυτή γιορτή της Χριστιανοσύνης. Η μέρα αυτή είναι ξεχωριστή και αποτελεί πολύ όμορφη εμπειρία να την ζήσετε στην Σαντορίνη. Εξάλλου, εκείνο το διάστημα, στο νησί βρίσκονται όλοι σχεδόν οι "Σαντορινιοί της Αθήνας", άνθρωποι δηλαδή με καταγωγή απο την Σαντορίνη που ζουν στην πρωτεύουσα και κατά καιρούς επισκέπτονται τον τόπο καταγωγής τους, οπότε η μέρα αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σπουδαιότητα, μιας και τότε έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν και να γιορτάσουν οι άνθρωποι μεταξύ τους. Η μέρα για τους ασχολούμενους με τον τουριστικό κλάδο, σηματοδοτεί και την έναρξη του "δεύτερου μισού" της καλοκαιρινής περιόδου, σε οτι αφορά τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις.
Οι περισσότερες εκκλησίες του νησιού, είτε πρόκειται για τις "ενορίες" των χωριών είτε για ξωκλήσια είναι ανοιχτές και επισκέψιμες καθ όλη την διάρκεια της ημέρας, αλλά ακόμη και στην περίπτωση που βρείτε κάποια κλειστή μπορείτε να ρωτήσετε και να ζητήσετε απο τους κατοίκους της γύρω περιοχής, εάν μπορούν να σας ανοίξουν. Για την επίσκεψή σας στις εκκλησίες του νησιού δεν υπάρχουν ενδυματολογικοί περιορισμοί, καλό όμως είναι η ενδυμασία σας να είναι ανάλογη της περίστασης. Ενδυματολογικοί περιορισμοί υπάρχουν για την επίσκεψή σας στα Μοναστήρια του νησιού, στο ανδρικό Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στον Πύργο, στο γυναικείο Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στο Φηροστεφάνι και στο Μοναστήρι των Δομινικανών Μοναχών στα Φηρά στην περιοχή των Καθολικών. Οι μέρες και οι ώρες που μπορείτε να επισκεφθείτε τα μοναστήρια διαφέρουν κατά περίπτωση.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι και η εικονογράφηση, οι αγιογραφίες των εκκλησιών της Σαντορίνης την οποία αξίζει να παρατηρήσετε ενώ δεν υπάρχουν απαγορεύσεις στην φωτογράφησή της. Αξιόλογη εικονογράφηση, και σε πολλές περιπτώσεις παλαιά, έχουν οι εκκλησίες των Μοναστηριών της Σαντορίνης, της Μητρόπολης καθώς και πολλών εκκλησιών απο ντόπιους και όχι μόνο αγιογράφους. Ιδιαίτερα αξιόλογα είναι επίσης και τα ξυλόγλυπτα τέμπλα των εκκλησιών τα οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις χρονολογούνται στο ίδιο έτος με αυτό κατασκευής των εκκλησιών, κάτι που σημαίνει οτι υπάρχουν πολύτιμα χειροποίητα ξυλόγλυπτα τέμπλα που κατασκευάστηκαν με πολύ μεράκι στις αρχές του 1900 καθώς και άλλα που χρονολογούνται στα χρόνια μετά τον σεισμό του 1956.
Χαρακτηριστική είναι επίσης και η αρχιτεκτονική πολλών εκκλησιών, πρόκειται κυρίως για ξωκλήσια, που βρίσκονται "σκαμμένα" μέσα στους βράχους, με χαρακτηριστικό οτι διαθέτουν μόνο πρόσοψη με όλη την υπόλοιπη κατασκευή να είναι υπόσκαφη. Τα περισσότερα απο αυτά βρίσκονται στην καλντέρα, καθώς επίσης και σε όλα τα χωριά του νησιού. Σε οτι αφορά την προτίμηση των Σαντορινιών να κατασκευάζουν εκκλησίες, μικρές και μεγάλες, σε περιοχές της καλντέρας με θέα το ηφαίστειο, λέγεται οτι κύριος λόγος γι’ αυτήν την επιλογή ήταν να "ξορκίσουν το κακό" και παράλληλα να δείξουν οτι το ηφαίστειο είναι "σύντροφός" τους κι όχι "εχθρός" τους. Εξαιρετική εποχή για να γνωρίσετε τις σημαντικότερες εκκλησίες του νησιού και ιδίως της "ενοριακές" είναι η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα, όπου θα τις βρείτε όλες εν λειτουργία, στολισμένες και επισκέψιμες.
Αξιόλογες εκκλησίες για να επισκεφθείτε είναι η Μητρόπολη στα Φηρά που γιορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου ημέρα της Υπαπαντής, ο Άγιος Χαράλαμπος στην Έξω Γωνιά που διαφοροποιείται απο την τυπική νησιώτικη αρχιτεκτονική, όντας μια μεγαλοπρεπείς "βασιλική" με τρούλο με κεραμίδια, η "Παναγία η Μυρτυδιώτισα" στο Καμάρι, η "Παναγία η Επισκοπή" στο Καμάρι, η εκκλησία του "Χριστού" στον Πύργο, η "Παναγία των Εισοδίων" στο Μεγαλοχώρι, οι "Άγιοι Ανάργυροι" στο Μεγαλοχώρι, η "Παναγία η Κοίμηση" στο Ακρωτήρι, ο Άγιος Γεώργιος στην Οία, ο Άγιος Δημήτριος στην Μεσαριά, η Αγία Άννα στον Βόθωνα, ο Τίμιος Σταυρός στην Περίσα, ο Άγιος Μηνάς στο Ημεροβίγλι κ.α.
Η Σαντορίνη έχει 33 ενοριακούς ναούς, 228 παρεκκλήσια και 349 ξωκλήσια.
Ο παλαιότερος, και με μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, ναός του νησιού είναι η "Παναγία η Επισκοπή" αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα έξω απο το Καμάρι. Πρόκειται για μεσοβυζαντινό ναό που υπολογίζεται οτι χτίστηκε τον 11ο αιώνα από τον Αλέξιο τον Α' τον Κομνηνό και αποτέλεσε έδρα αρχικά της Ορθόδοξης και αργότερα της Καθολικής επισκοπής.
Ο ναός είναι σταυροειδής με τρούλο, ο οποίος έχει δεχτεί διάφορες προσθήκες. Στη θέση του ναού υπήρχε παλαιότερα τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, τμήματα και γλυπτά της οποίας ενσωματώθηκαν στο μεσοβυζαντινό κτίσμα. Σημαντικότερα στοιχεία από την εσωτερική του διακόσμιση είναι το μαρμάρινο τέμπλο του και οι τοιχογραφίες του που χρονολογούνται μεταξύ τέλους 11ου και τέλους 12ου αιώνα.
Η εικόνα της Παναγιάς της Γλυκοφιλούσας είναι η σημαντικότερη εικόνα του και πρόκειται για λιτανευτική εικόνα της Παναγίας με τον Χριστό στον εικονογραφικό τύπο της Γλυκοφιλούσας, ενώ στο πλαίσιο υπάρχουν οι μορφές έξι ιεραρχών. Η εικόνα συμμετείχε στις λιτανείες στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και δόθηκε στον Ναό της Επισκοπής τον 11ο αιώνα. Η εκκλησία γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.

Όποια εποχή του χρόνου κι αν επιλέξετε για να επισκεφθείτε την Σαντορίνη, πόσο μάλλον το καλοκαίρι, είναι σίγουρο οτι θα έχετε την δυνατότητα να παρακολουθήσετε κάποια θρησκευτική γιορτή αλλά και το πανηγύρι που την ακολουθεί.
Μερικά απο τα σημαντικότερα πανηγύρια του νησιού είναι :

1η Ιανουαρίου του Αγίου Βασιλείου στον ομώνυμο ναό στην Μεσαριά
7 Ιανουαρίου του Αγίου Ιωάννη στον ομώνυμο ενοριακό ναό στον Πύργο
18 Ιανουαρίου του Αγίου Αθανασίου στους ομώνυμους ναούς στο Εμπορείο, στο Ημεροβίγλι και στο Κοντοχώρι
20 Ιανουαρίου του Αγίου Ευθυμίου στον ομώνυμο ναό στο Μεγαλοχώρι και στο Γηροκομείο στην Έξω Γωνιά
27 Ιανουαρίου του Αγίου Χρυσοστόμου στον ομώνυμο ναό στο Ημεροβίγλι

2 Φεβρουαρίου της Υπαπαντής, στον ομώνυμο Μητροπολιτικό ναό στα Φηρά (πρόκειται για την τοπική γιορτή της πόλης)  καθώς επίσης στον ομώνυμο ναό της Χώρας της Αμοργού, και στον ομώνυμο ναό στον Βόθωνα (γνωστός και ως "Παναγία η Σέργενα")
10 Φεβρουαρίου του Αγίου Χαράλαμπου στον ομώνυμο ενοριακό ναό στην Έξω Γωνιά, στους ομώνυμους ναούς στην Θηρασιά, στο Εμπορείο και στον Λαγκαδά της Αμοργού
11 Φεβρουαρίου του Αγίου Βλασίου στον ομώνυμο ναό στην Έξω Γωνιά
23 Φεβρουαρίου του Αγίου Πολυκάρπου στον ομώνυμο ναό στο Κοντοχώρι
28 Φεβρουαρίου της Αγίας Κυριακής και των Αγίων Αποστόλων στον ομώνυμο ναό στον Πύργο

11 Μαρτίου του Αγίου Γρηγορίου στον ομώνυμο ενοριακό ναό στον Πύργο
25 Μαρτίου του "Ευαγγελισμού της Θεοτόκου" στον ομώνυμο ενοριακό ναό στο Εμπορείο στον Πύργο, καθώς και τους ομώνυμους ναούς στην Ίο, στην Χώρα της Αμοργού και στην Σχοινούσα
31 Μαρτίου του "Ακάθιστου" στους ομώνυμους ενοριακούς ναούς στην Οία και στην Σχοινούσα

17 Απριλίου του Αγίου Ραφαήλ στους ομώνυμους ναούς στο Ακρωτήρι και στον Καρτεράδο
20 Απριλίου της "Καλαμιώτισσας" στον ομώνυμο ναό στην Περίσσας και στο ομώνυμο Μοναστήρι στην Ανάφη
25 Απριλίου του Αγίου Μάρκου στον ομώνυμο ναό στο Ημεροβίγλι
Απρίλιος (κινητή γιορτή) του Αγίου Γεωργίου στην ομώνυμη ενοριακή εκκλησία στην Οία στον ομώνυμο ναό του "Αγίου Γεωργίου του Ξεχρεωτή" στον Βουρβούλο και στους ομώνυμους ναούς στα Κατάπολα της Αμοργού, στα Κουφονήσια και την Ηρακλειά

5 Μαίου της Αγίας Ειρήνης στις ομώνυμες εκκλησίες στον δρόμο προς τα Φηρά, στο Μεγαλοχώρι, στην Μεσαριά, στο Εμπορείο, στον Βουρβούλο και στο λιμάνι της Ίου
8 Μαίου του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στον ομώνυμο ναό στα Φηρά
9 Μαίου του Αγίου Χριστόφορου στον ομώνυμο ναό στον Πύργο
12 Μαίου του Αγίου Επιφανίου στον ομώνυμο ναό στο Ακρωτήρι
13 Μαίου της Αγίας Φωτεινής στον ομώνυμο ναό στο Μεγαλοχώρι
21 Μαίου των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην ομώνυμη εκκλησία στο Κοντοχώρι και στον οικισμό "Μανωλάς" της Θηρασιάς
25 Μαίου της "Αναλήψεως" στον ομώνυμο ενοριακό ναό στον Καρτεράδο και στον επίσης ενοριακό ναό στον Ποταμό της Αμοργού
27 Μαίου του Αγίου Ιωάννη του Ρώσου στους ομώνυμους ναούς στο Εμπορείο και το Κοντοχώρι
29 Μαίου τη Αγίας Θεοδοσίας στους ομώνυμους ναούς στο Ακρωτήρι, στο Μεγαλοχώρι και το Εμπορείο

4 Ιουνίου της Αγίας Τριάδας στον ομώνυμο ενοριακό ναό στον Βόθωνα και στους ομώνυμους ναούς στην Μέσα Γωνιά και το Εμπορείο
10 Ιουνίου των Αγίων Πάντων στον ομώνυμο ναό στο Ακρωτήρι
12 Ιουνίου του Αγίου Ονούφριου στην Αμοργό
27 Ιουνίου του Αγίου Σαμψών στον Πύργο
29 Ιουνίου του Αγίου Πέτρου στον ομώνυμο ναό στο Μεγαλοχώρι
30 Ιουνίου των Αγίων Αποστόλων στον ομώνυμο ναό στον Πύργο

1η Ιουλίου και 1η Νοεμβρίου των Αγίων Αναργύρων (Κοσμά και Δαμιανού) στον ομώνυμο ενοριακό ναό στο Μεγαλοχώρι και στον ομώνυμο ναό στα Θολάρια της Αμοργού
8 Ιουλίου της Αγίας Καλλιόπης στην ομώνυμη εκκλησία στο Μεγαλοχώρι
9 Ιουλίου του Αγίου Παγκρατίου στον ομώνυμο ναό στο Καμάρι
17 Ιουλίου της Αγίας Μαρίνας στον ομώνυμο ναό στο Μεγαλοχώρι
18 Ιουλίου του Αγίου Αιμιλιανού
20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία στο ομώνυμο Μοναστήρι στον Πύργο
22 Ιουλίου της Αγίας Μαρκέλλας στην ομώνυμη εκκλησία στο Ακρωτήρι
25 Ιουλίου της Αγίας Άννας στους ομώνυμους ναούς στον Βόθωνα και στο Μεγαλοχώρι
26 Ιουλίου της Αγίας Παρασκευής στους ομώνυμους ναούς στο Μεγαλοχώρι, το Εμπορείο και στον οικισμό Αγία Παρασκευή στον Βόθωνα
27 Ιουλίου του Αγίου Παντελεήμονα στους ομώνυμους ναούς στο Μεγαλοχώρι, το Εμπορείο και τον Βουρβούλο

4 Αυγούστου των Αγίων επτά Παίδων στον ομώνυμο ναό στην Αρμένη της Οίας
6 Αυγούστου της "Μεταμόρφωσης του Σωτήρα" στους ομώνυμους ναούς στο Εμπορείο, τον Πύργο και τα Φηρά
15 Αυγούστου "Κοίμηση της Θεοτόκου" (αργία) στο Ακρωτήρι, στην "Παναγία την Επισκοπή" στο Καμάρι, στην "Παναγία την Κόκκινη" στον Καρτεράδο, στην Παναγία την Μεσιανή στο Εμπορείο καθώς και σε όλους του ομώνυμους ναούς του νησιού
16 Αυγούστου και 20 Οκτωβρίου του Αγίου Γερασίμου στην ομώνυμη εκκλησία στα Φηρά
18 και 23 Αυγούστου στον ενοριακό ναό Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο Εμπορείο
27 Αυγούστου του Αγίου Φανουρίου
30 Αυγούστου του Αγίου Αλεξάνδρου
31 Αυγούστου της Αγίας Ζώνης στον ομώνυμο ναό στο Καμάρι

8 Σεπτεβρίου τα "γενέθλια της Θεοτόκου" στον ιερό ναό της Παναγίας του λαγκαδιού στο Κοντοχώρι, στον ιερό ναό της "Παναγίας της Κατεφιανής" στο Εμπορείο και στο Μοναστήρι της "Παναγίας της Καλαμιώτισσας" στην Ανάφη
13 Σεπτεβρίου του Αγίου Αριστείδη στον ομώνυμο ναό στο Κοντοχώρι (στον δρόμο προς τον Έξω Γιαλό)
14 Σεπτεβρίου του "Σταυρού" στον ομώνυμο ενοριακό ναό στην Περίσα και στον ομώνυμο ναό στο Μεγαλοχώρι
20 Σεπτεβρίου του Αγίου Ευσταθίου στον ομώνυμο ενοριακό ναό στο Κοντοχώρι και στον ομώνυμο ναό στο Μεγαλοχώρι
21 Σεπτεβρίου της "Παναγίας της Γιάτρισας" στον ομώνυμο ναό στην Θηρασιά
24 Σεπτεβρίου της "Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας" στον ομώνυμο ενοριακό ναό στο Καμάρι

5 Οκτωβρίου του Αγίου Χαρίτωνα στην ομώνυμη εκκλησία στο Μεγαλοχώρι
8 Οκτωβρίου της Αγίας Πελαγίας στο Ημεροβίγλι
18 Οκτωβρίου του Αγίου Λουκά στον ομώνυμο ναό στα Φηρά
20 Οκτωβρίου (και 16 Αυγούστου) του Αγίου Γερασίμου στον ομώνυμο ενοριακό ναό στο Φηροστεφάνι και στον ομώνυμο ναό στο Κωντοχώρι
20 Οκτωβρίου του Αγίου Αρτεμίου στις ομώνυμες εκκλησίες στην Μεσαριά τον Βουρβούλο και το Εμπορείο
22 Οκτωβρίου του Αγίου Αβερκίου (τοπική γιορτή, προστάτης των κρασιών) στον ενοριακό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στο Εμπορείο
26 Οκτωβρίου του Αγίου Δημητρίου στην ομώνυμη ενοριακή εκκλησία στην Μεσαριά και στην ομώνυμη ενοριακή εκκλησία στον Ποταμό της Θηρασιάς

8 Νοεμβρίου των Αρχαγγέλων ή "Ταξιαρχών" (Μιχαήλ και Γαβριήλ) στην ομώνυμη εκκλησία στο Ηφαίστειο και στην ομώνυμη εκκλησία στην 134ΣΜ και στους ομώνυμους ναούς στο Ακρωτήρι και το Εμπορείο
9 Νοεμβρίου του Αγίου Νεκταρίου στον ομώνυμο ναό στο Καμάρι
11 Νοεμβρίου του Αγίου Μηνά στον ομώνυμο ναό στα Φηρά
16 Νοεμβρίου του Αγίου Ματθαίου στο Καμάρι
21 Νοεμβρίου τα "Εισόδια της Θεοτόκου" στον ομώνυμο ενοριακό ναό στο Μεγαλοχώρι, στον ομώνυμο ενοριακό ναό στον Καρτεράδο (Παναγία η Γλυκολαλούσα) και στην εκκλησία της Παναγίας της Μαλτέζας στο Ημεροβίγλι
25 Νοεμβρίου της Αγίας Αικατερίνης
25 Νοεμβρίου του Αγίου Μερκουρίου στον ομώνυμο ναό στο Καμάρι
30 Νοεμβρίου του Αγίου Ανδρέα (Κρήτης) στην Μεσαριά

6 Δεκεμβρίου του Αγίου Νικολάου στο ομώνυμο Μοναστήρι στο Φηροστεφάνι, στην ομώνυμη εκκλησία στον Αθηνιό και στο Ηφαίστειο
9 Δεκεμβρίου της Αγίας Άννας στην ομώνυμη ενοριακή εκκλησία στον Βόθωνα
12 Δεκεμβρίου του Αγίου Σπυρίδωνα στον ομώνυμο ενοριακό ναό στο Εμπορείο και στους ομώνυμους ναούς στην Οία και τον Πύργο
13 Δεκεμβρίου του Αγίου Ευστρατίου στον ομώνυμο ενοριακό ναό στον Βουρβούλο
15 Δεκεμβρίου του Αγίου Ελευθερίου στην ομώνυμη εκκλησία στο Κοντοχώρι
16 Δεκεμβρίου του Αγίου Μόδεστου στον ομώνυμο ναό στο Εμπορείο και στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου στο Μεγαλοχώρι