Aμπέλι και καλλιέργειες - Η οινοποιητική παράδοση

Το αμπέλι κατάγεται από τις χώρες της Μεσογείου και σήμερα μπορεί να καλλιεργηθεί σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και να καρποφορήσει ανάλογα με την γη και τις κλιματολογικές συνθήκες οι οποίες επικρατούν και να δώσει εξαιρετικής ποιότητας και ειδών καρπούς και κατά συνέπεια, κρασιά.

Στην Ελλάδα μπορεί να συναντήσει κανείς σήμερα περισσότερες από 500 ποικιλίες ενώ στην Σαντορίνη μπορείτε να δείτε μερικές από τις σημαντικότερες ποικιλίες του ελληνικού αμπελώνα όπως Ασύρτικο, Αϊδάνι, Αθήρι, Μαυροτράγανο, Μαντηλαριά κ.α ενώ απο τα πιο γνωστά κρασιά του νησιού είναι το Νυχτέρι, το Ασύρτικο και το περίφημο Βισάντο. Και τα τρία ανήκουν στην κατηγορία «Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας» και υπάγονται στους οίνους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως «οίνοι ποιότητας παραγόμενοι σε καθορισμένη περιοχή».

Η Σαντορίνη αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αμπελώνες στην Ελλάδα, που έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης από αμπελοκαλλιεργητές και οινοποιούς.
Στην Σαντορίνη έχουν διοργανωθεί δεκάδες διεθνή αλλά και εθνικής εμβέλειας και ακροατηρίου συνέδρια με θέμα την καλλιέργεια των αμπελιών και τις διαδικασίες, παραδοσιακές και σύγχρονες, της οινοποίησης, με τους ντόπιους αμπελοκαλλιεργητές και οινοπαραγωγούς να είναι από τους πιο ενημερωμένους και συνειδητοποιημένους ως προς το αντικείμενο και το προϊόν τους, στην Ελλάδα. 
Η Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων στην προσπάθειά της να ενημερώνει διαρκώς τους αμπελοκαλλιεργητές αλλά και τους ενδιαφερόμενους οινοπαραγωγούς διοργανώνει πολύ συχνά σεμινάρια καθ όλη την διάρκεια του χρόνου με θέματα σχετικά με την καλλιέργεια, την οινοποίηση καθώς και το σύγχρονο μάρκετινγκ του τελικού προϊόντος.
Το σίγουρο είναι ότι στο νησί μας θα μπορέσετε, όποια εποχή του χρόνου κι αν το επισκεφθείτε, να θαυμάσετε τον τοπικό αμπελώνα, να ενημερωθείτε για τις ποικιλίες του, για τις μεθόδους της καλλιέργειας, για τις διαδικασίες οινοποίησης και εμφιάλωσης είτε πρόκειται για οικιακές παραδοσιακές είτε για σύγχρονες, ενώ θα μπορέσετε να δοκιμάσετε και τα μοναδικής ποιότητας κρασιά του τόπου.
Αξίζει δε να αναφέρουμε ότι μεγάλο μέρος των καλλιεργειών του νησιού είναι και έχουν χαρακτηριστεί ως βιολογικές και οργανικές που σημαίνει ότι στους αμπελώνες δεν χρησιμοποιούνται φάρμακα, όπως επίσης και κατά την διαδικασία της οινοποίησης.

Το αμπέλι είναι θαμνώδες, πολυετές φυτό και αναπτύσσεται γρήγορα με το πράσινο φύλλωμά του να προστατεύει τον κορμό, τα κλαδιά και τους καρπούς του τους καλοκαιρινούς μήνες.
Ο κορμός του αμπελιού έχει πολλές διακλαδώσεις και αρκετούς βλαστούς οι οποίοι στην πορεία του χρόνου γίνονται βέργες, κληματόβεργες ή κληματίδες. Κάθε αμπέλι έχει διαφόρων ηλικιών βλαστούς τους οποίους γνωρίζουν πολύ καλά να ξεχωρίζουν οι αμπελουργοί.
Τα φύλλα του αμπελιού είναι μεγάλα, παλαμοειδή και φύονται από το βλαστό με ένα μίσχο. Το σχήμα τους είναι χαρακτηριστικό και παρουσιάζει διαφορές ανάλογα με την ποικιλία και το είδος.

Το κλάδεμα των αμπελιών είναι απαραίτητο και γίνεται συνήθως τους χειμώνες ενω αρκετά είναι και τα Ανοιξιάτικα κλαδέματα. Τα χειμωνιάτικα κλαδέματα γίνονται από το Δεκέμβριο μέχρι το Φεβρουάριο με τα κλαδιά που κόβονται να χρησιμοποιούνται από τους Σαντορινιούς για το μαγείρεμα  του φαγητού τους σε ξυλόφουρνους. Ανάλογα με την ποικιλία χρειάζεται να παραμείνουν στην κληματόβεργα 2-4 μάτια και οπωσδήποτε ένα τυφλό μάτι. Με τα Ανοιξιάτικα ή "χλωρά κλαδέματα" βελτιώνονται τα χαρακτηριστικά του αμπελιού και επιδιώκονται καλλίτερα καλλιεργητικά αποτελέσματα, η αύξηση της παραγωγής και η βελτίωση της εμφάνισης του κλήματος.

Ο τρύγος είναι η τελευταία φάση της δραστηριότητας της αμπελοκομίας και αφορά το μάζεμα των σταφυλιών. Ο καθορισμός του χρόνου του τρυγητού έχει μεγάλη σημασία για την ποιότητα των σταφυλιών. Στην Σαντορίνη ο τρύγος όλων των ποικιλιών των αμπελιών γίνεται μετά τις 15 Αυγούστου, αρχής γενομένης από τις παραθαλάσσιες περιοχές του νησιού με τα λευκά σταφύλια και συνεχίζεται στις περιοχές με μεγαλύτερο υψόμετρο και με τα κόκκινα σταφύλια, ενώ καθορίζεται ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες που έχουν επικρατήσει κατά την διάρκεια του χειμώνα καθώς και τον βαθμό ωρίμανσης των σταφυλιών.
Ο βαθμός ωριμότητας των σταφυλιών κρίνεται είτε εμπειρικά με το μάτι, ή με δοκιμή στη γεύση, είτε με χημικές μεθόδους όπως είναι η πυκνομέτρηση (γραδάρισμα), όταν έχουμε να κάνουμε με σταφύλια που προορίζονται για παραγωγή κρασιού. Τα κομμένα σταφύλια συγκεντρώνονται σε ειδικά κοφίνια (τρυγοκόφινα) ή σε μεγάλα πλαστικά δοχεία.

Στην Σαντορίνη ο τρύγος και η οινοποίηση παρά την πρόοδο της τεχνολογίας και την αξιοποίηση σύγχρονων μεθόδων, παραμένει μια από τις σημαντικότερες αγροτικές εργασίες ενώ συνεχίζει να συνοδεύεται από διάφορα έθιμα. Στο παρελθόν, οι αγρότες συνήθιζαν να λένε τα τραγούδια της «βεντέμας» η οποία είναι η λέξη που χρησιμοποιείται σε τοπικό επίπεδο και σημαίνει την περίοδο της συγκομιδής των σταφυλιών. Πολλά από τα τραγούδια της «βεντέμας» είναι ακόμη δημοφιλή και συνεχίζουν να ακούγονται κατά την διάρκεια του τρύγου, ενώ το σίγουρο είναι ότι θα μπορέσετε να τα ακούσετε στην ετήσια γιορτή που διοργανώνει η Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων κάθε Αύγουστο για να σηματοδοτήσει την έναρξη του τρύγου.

Το αμπέλι είναι γνωστό από τα αρχαία χρόνια με τους έλληνες να θεωρούν θεό – προστάτη του τον Διόνυσο. Συμφωνά με την ελληνική μυθολογία, ο Στάφυλος ήταν γιος του Διονύσου και της Αριάδνης. Σε άλλο μύθο ο Στάφυλος ήταν βοσκός και καθώς έβοσκε τις κατσίκες του, παρατήρησε ότι μια από αυτές τρώγοντας έναν συγκεκριμένο καρπό πάχαινε περισσότερο από τις άλλες. Μάζεψε τότε αρκετούς και τους πρόσφερε στον βασιλιά του. Εκείνος παρασκεύασε ένα χυμό τον οποίο ονόμασε "οίνο", στον δε καρπό έδωσε το όνομα του βοσκού του (σταφύλι).
Το αμπέλι και η οικογένεια του ήταν γνωστά από την παλαιολιθική εποχή. Σε ανασκαφές που έγιναν βρέθηκαν απολιθώματα οινοφόρου αμπέλου που χρονολογούνται στην προιστορική περίοδο. Επειδή το αμπέλι δεν αντέχει το ψύχος, κατά την εποχή των παγετώνων εγκλιματίστηκε στις παραμεσόγειες περιοχές. Τα αμπέλια ξεκίνησαν να καλλιεργούνται από την εποχή του χαλκού, καθώς κουκούτσια από σταφύλια βρέθηκαν σε κατοικίες της εποχής αυτής και σε αποθήκες της προϊστορικής πόλης του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης. Επίσης σε επιγραφές γίνονται αναφορές στην άμπελο, ενώ παραστάσεις σε τοίχους απεικονίζουν ανθρώπους να καλλιεργούν αμπέλια και να μαζεύουν σταφύλια. Οι εικόνες και οι γραφές αυτές χρονολογούνται στα 2.500 χρόνια π.Χ. Ο Όμηρος αναφέρεται στο αμπέλι και το κρασί με τις ονομασίες οίνη, Οινόη, οινιάδα και άλλα.

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αμπελοκαλλιέργειας και οινοποίησης στην Σαντορίνη
Η παράδοση 3.500 χρόνων στην καλλιέργεια του αμπελιού και στην τέχνη της παραγωγής των κρασιών συνεχίζεται και σήμερα από περισσότερους απο 1000 αμπελουργούς που με μεράκι και κόπο καλλιεργούν περισσότερα απο 12.000 στρέμματα, το 85% δηλαδή της καλλιεργήσιμης γης του νησιού.
Η παγκόσμια μοναδικότητα του κρασιού της Σαντορίνης οφείλεται στο ιδιόμορφο οικοσύστημα που δημιουργήθηκε από τις αλλεπάλληλες εκρήξεις του ηφαιστείου και τη λάβα που διαμόρφωσε ένα πορώδες έδαφος από απορροφητικές ελαφρόπετρες και χώμα. Ένα απο τα "μυστικά" άλλωστε των καλλιεργειών της άνυδρης Σαντορίνης και της μοναδικότητας των χαρακτηριστικών των προϊόντων της, είναι η δυνατότητα της γης της να διατηρεί την υγρασία της, ακόμη και τους πιο ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες. Αυτό δε που αξίζει να σαφώς να διευκρινιστεί είναι οτι οι καλλιέργειες στη γη της Σαντορίνης, δεν ποτίζονται, εκτός απο ελάχιστες περιπτώσεις κι αυτό σε οτι αφορά μερικά κηπευτικά. Κατά συνέπεια, τα φυτά του νησιού αντλούν την απαραίτητη γι αυτά υγρασία απο τη γη, η οποία λόγο της σύστασης του εδάφους της, έχει την ιδιότητα να συγκρατεί την υγρασία.
Η δε "πεζούλες" που υπάρχουν σε πάρα πολλές περιοχές στο νησί, τα μεγάλα δηλαδή "σκαλοπάτια" καλλιεργήσιμων εκτάσεων, αυξάνουν τις εκτάσεις των αμπελώνων ενω καταφέρνουν να περιορίζουν τις απώλειες σε νερό ακόμη κι όταν οι κλίσεις τους είναι μεγάλες. Σε αυτό συμβάλει η γη της Σαντορίνης που κατορθώνει να μαζεύει το νερό σαν "σφουγγάρι" και να το διατηρεί για να προσφέρει την απαραίτητη υγρασία στα φυτά της. Παράλληλα, στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιού καθώς και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των καλλιεργειών του, αξίζει να αναφερθούν και να "μετρηθούν" οι βραδινές αλλά και πρωινές ομίχλες και υγρασίες, που επίσης παρέχουν στα φυτά την δροσιά που χρειάζονται. 
Επάνω και μέσα σε αυτήν την ιδιαίτερη νησιώτικη γη, κάτω απο τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού και κόντρα στους ισχυρούς ανέμους του χειμώνα, τα χώματα της Σαντορίνης παράγουν μερικές απο τις καλύτερες ποικιλίες κρασιών του κόσμου καθώς και μερικά απο τα πλέον νόστιμα κηπευτικά.

Στα χώματα της Σαντορίνης ευδοκιμούν τα φυτά που παράγουν τις ανα τον κόσμο διάσημες ποικιλίες Ασύρτικο, Αϊδάνι, Αθήρι, καθώς και την κόκκινη Μαντηλαριά.


Απο τα πιο γνωστά κρασιά της Σαντορίνης θεωρούνται: το λευκό, ξηρό και αρωματικό Νυχτέρι, το Ασύρτικο και το περίφημο Βισάντο. Και τα τρία ανήκουν στην κατηγορία «Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας» και υπάγονται στους οίνους της ευρωπαϊκής ένωσης ως «οίνοι ποιότητας παραγόμενοι σε καθορισμένη περιοχή».

Το Νυχτέρι ονομάστηκε έτσι γιατί οι αμπελοκαλλιεργητές τρυγούν τα σταφύλια το πρωί και τα επεξεργάζονται αυθημερόν ακόμη και την νύχτα με τις χαμηλότερες θερμοκρασίες σε σχέση με την ημέρα να ευνοούν την διαδικασία και τις υπόσκαφες κάναβες με την αυξημένη υγρασία να δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον για την ζύμωση του μούστου. 

Το Βισάντο το οποίο είναι οίνος Π.Ο.Π. (έχει δηλαδή Πιστοποιημένη Ονομασία Προέλευσης,  "κατοχυρωμένη" στην Σαντορίνη) είναι γλυκό κρασί χρώματος πορτοκαλί, είναι "πυκνότερο" στην γεύση και υφή σε σχέση με τα υπόλοιπα, και παρασκευάζετε απο λευκά στα σταφύλια, 
που έχουν λιαστεί για τουλάχιστο 15 μέρες κάτω απο τον καυτό ήλιο του Σεπτέβρη. Το περίφημο αυτό κρασί εκδηλώνει τη μοναδικότητα της Σαντορίνης και συμπλήρωνε τις γευστικές πανδαισίες των αρχόντων του Μεσαίωνα ενώ αποτελούσε για πολλούς αιώνες τη «θεία μετάληψη» σε όλα τα δισκοπότηρα των Ορθόδοξων εκκλησιών της Ρωσίας.
Εκτός απο τα αμπέλια, στην Σαντορίνη καλλιεργούνται σε μεγάλη έκταση τα μικρόκαρπα ντοματάκια και η φάβα, και τα δύο σε ποικιλίες που παράγονται αποκλειστικά στο νησί, με τα παραγόμενα προϊόντα να υπερτερούν σε ποιότητα και γεύση σε σύγκριση με ανάλογες ποικιλίες που καλλιεργούνται σε άλλες περιοχές.


Άλλα αγροτικά προϊόντα που ευδοκιμούν στην Σαντορίνη είναι τα οπωροκηπευτικά που καλλιεργούνται σε περιβόλια όπως τα κατσούνια (τοπική ποικιλία αγγουριού), οι άσπρες μελιτζάνες, τα άσπρα καρπούζια, ο αρακάς, τα φρέσκια κουκιά, καθώς και μια ποικιλία χόρτων.  Το κριθάρι καλλιεργείται από πολύ παλιά στο νησί κυρίως για ζωοτροφή οικόσιτων ζώων αλλά και για την παρασκευή παξιμαδιών (κριθαροκουλούρες). Από τα μέσα της δεκαετίας του 50 στο νησί καλλιεργούνται φιστικιές. Ο καρπός είναι μικρότερος από άλλων περιοχών και η γεύση του είναι γλυκιά γεγονός που οφείλεται στο άνυδρο περιβάλλον και στο ότι η ξήρανση γίνεται στον ήλιο. Το μέλι, ανθέων και θυμαρίσιο, που παράγεται στην Σαντορίνη είναι εξαιρετικής ποιότητας. Ιδιαίτερο προϊόν της κτηνοτροφίας ,που δεν είναι ιδιαίτερα οργανωμένη στο νησί, είναι το χλωρό. Πρόκειται για φρέσκο τυρί από κατσικίσιο γάλα που ξηραίνεται φυσικά στον ήλιο και έχει χαρακτηριστική, πικάντικη γεύση. Ιδιαίτερη θέση στα αγροτικά προϊόντα της Σαντορίνης έχει η πατάτα, που είναι σχετικά μικρότερη σε σχέση με αυτές που κυκλοφορούν στο εμπόριο, πλήν όμως είναι εξαιρετικά γευστική και ολόδροση στο εσωτερικό της. Το νησί τα προηγούμενα χρόνια ήταν γνωστό για την ποιοτική αλλά και ποσοτική παραγωγή του συγκεκριμένου καρπού, ο οποίος με την χαρακτηριστική ονομασία "θηραϊκή πατάτα" είχε μια σημαντική θέση στο τραπέζι εντός αλλά και εκτός νησιού. Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια αξιοσημείωτη στροφή πολλών κατοίκων της Σαντορίνης στην καλλιέργεια της πατάτας με τις παραγόμενες ποσότητες να αυξάνουν συνεχώς, παρέχοντας στους καλλιεργητές ενα επιπλέον εισόδημα συμπληρωματικό σε σχέση με τον τουρισμό.


Οινοποιητική παράδοση στην Σαντορίνη
Μπορεί το προϊόν που παράγουν τα αμπέλια, το κρασί της Σαντορίνης, να είναι δημοφιλές και να χαίρει της εκτίμησης απο τους έμπειρους γευσιγνώστες αλλά και τους απλούς καταναλωτές σε ολόκληρο τον κόσμο, όμως είναι μάλλον λίγοι όσοι γνωρίζουν την διαδικασία παραγωγής του διάσημου προϊόντος.
Σύμφωνα με τον προγραμματισμό των εργασιών που με σχολαστικότητα τηρούν κάθε χρόνο οι αμπελουργοί του νησιού, τα αμπέλια κλαδεύονται με τον ερχομό του φθινοπώρου, με τον κορμό και τα πιο γερά κλαδιά τους να πλέκονται σε σχήμα κουλούρας, χαμηλά αλλά χωρίς να ακουμπάνε στο έδαφος, με σκοπό να προστατέψουν το φυτό απο τους ισχυρούς ανέμους καθώς και απο την υγρασία της γής.
Παράλληλα με το κλάδεμα, οι αμπελουργοί καθαρίζουν την περιοχή γύρω απο το κάθε αμπέλι ενω σκάβουν ενα λάκκο γύρω απο τον κορμό του για να το βοηθήσουν να μαζέψει το πολύτιμο νερό των χειμωνιάτικων βροχών. Τα αμπέλια της Σαντορίνης όπως άλλωστε και όλες της οι καλλιέργειες είναι άνυδρες, που σημαίνει οτι δεν ποτίζονται αλλά απορροφούν την απαραίτητη υγρασία απο την γή και απο την ατμόσφαιρα. Η ιδιαιτερότητα αυτη την Σαντορίνης έχει ονομαστεί απο τους ειδικούς "μικροκλίμα". Σε αυτό το μικροκλίμα συμβάλουν ιδιαίτερα και οι στρώσεις ελαφρόπετρας που σκεπάζουν την γή της Σαντορίνης και οι οποίες "φυλακίζουν" την υγρασία των βροχών στο χώμα ώστε να μπορούν αφ ενός να τρέφονται τα φυτά, εφ ετέρου να προστατεύονται απο το καυτό ήλιο του καλοκαιριού.
Ο Μάρτης βρίσκει τα αμπέλια "γυμνά" ακόμη απο φυλλώματα με τους γεωργούς να ελέγχουν την ανάπτυξή τους, να κάνουν κάποια επιπλέον κλαδέματα,  να διατηρούν τους λάκκους σκαμμένους και το αμπέλι καθαρό.
Ο Απρίλης και ο Μάιος είναι οι μήνες που μεταμορφώνουν την αμπελιά σε ενα φυτό με πλούσιο φύλλωμα. Και σε αυτήν τη φάση οι γεωργοί φροντίζουν ώστε τα κλαριά που έχουν πια μεγαλώσει και είναι γεμάτα φύλλα να συνεχίσουν να δημιουργούν το σχήμα της κουλούρας ώστε να προστατέψουν τον πολύτιμο καρπό απ τους ανέμους και τον δυνατό ήλιο του καλοκαιριού.
Σε πολλές περιπτώσεις κι όποτε κρίνεται απαραίτητο, αυτην την εποχή γίνεται και το θειάφισμα, με τους καλλιεργητές να ραντίζουν με σκόνη θειάφι τα φύλλα των αμπελιών για να τα προστατέψουν απο τους μικροοργανισμούς που είναι πιθανό να δημιουργηθούν απο την υγρασία.
Τα σταφύλια είναι ώριμα απο τα μέσα Αυγούστου, οπότε σταδιακά και ανάλογα με την ωρίμανση του κάθε φυτού, το ακριβές είδος του και την περιοχή στην οποίο βρίσκεται (σ.σ. σε όσο μεγαλύτερο υψόμετρο βρίσκονται τα φυτά, τόσο περισσότερο χρόνο θέλουν για να ωριμάσουν) γίνεται και η συγκομιδή. Η συγκομιδή στην Σαντορίνη ξεκινάει με τα λευκά σταφύλια απο τις παραθαλάσσιες περιοχές και συνεχίζεται με όλα τα υπόλοιπα ανα είδος φυτού, μέχρι τις περιοχές της με το μεγαλύτερο υψόμετρο. Αμέσως μετά ξεκινά η διαδικασία της οινοποίησης.

Στροφή στην πράσινη ανάπτυξη
Σε αντίθεση με την θεώρηση οτι η Σαντορίνη ζει απο τον τουρισμό, έντονη και μεγάλης έκτασης είναι τα τελευταία χρόνια η δραστηριοποίηση πολλών, κυρίως, ντόπιων και νέων ανθρώπων, στην διατήρηση και ανάπτυξη του αγροτικού τομέα.
Σημαντική παράμετρος στην κοινωνική αλλά και επιχειρηματική φυσιογνωμία του τόπου, είναι η επιλογή όλο και περισσότερων, κυρίως ντόπιων και νέων ηλικιακά ανθρώπων, για την καλλιέργεια της γης, είτε αυτό αφορά παραδοσιακές καλλιέργειες όπως αυτές του αμπελιού, της μικρόκαρπης ντομάτας και της φάβας, είτε όλων των ειδών των κηπευτικών ή ακόμη και πειραματικές καλλιέργειες όπως οι βιολογικές, του μελιού ή και σαλιγκαριών.
Σε κάθε περίπτωση και σύμφωνα με τις προδιαγραφές που θέτουν τόσο η Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων όσο και οι απαιτήσεις της αγοράς, τα περισσότερα απο τα προϊόντα που παράγονται στο νησί είναι οικολογικά και δεν γίνεται χρήση χημικών φαρμάκων.
Η τάση αυτή έχει δώσει νέα ώθηση στον τουρισμό, μιας και παρέχεται πλέον η δυνατότητα στους επισκέπτες να γεύονται στα περισσότερα εστιατόρια προϊόντα που παράγονται στην γη του νησιού.
Σύμφωνα με τους αγρότες του νησιού αλλά και τους επιστήμονες που εδώ και χρόνια έχουν μελετήσει και παρουσιάσει σε συνέδρια στο νησί αλλά στο εξωτερικό τις ιδιότητες της Σαντορινιάς γης, το χώμα της θεωρείται εξαιρετικά καλής ποιότητας για την καλλιέργεια όλων των ειδών των κηπευτικών εξ αιτίας της περιεκτικότητάς του σε στοιχεία με τα οποία το έχει εμπλουτίσει το ηφαίστειο καθώς και στις γενικότερες κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν.
Στο ίδιο περιβάλλον κινείται και η κτηνοτροφία του νησιού, με τις ποσότητες γάλακτος αλλά και τυροκομικών να εμφανίζουν συνεχή αύξηση αλλά και τα προϊόντα να βρίσκουν μια αξιόλογη θέση και ζήτηση στην τοπική αγορά.
Όσο για τα μουλάρια, αυτά στα σίγουρα θα πρέπει να θεωρηθούν ως τα πιο σκληρά εργαζόμενα ζώα στο νησί, μιας και τα καλοκαίρια εργάζονται στον όρμο των Φηρών στην υπηρεσία των επιβατών των κρουαζιερόπλοιων για την μεταφορά τους απο το λιμάνι στην πόλη, ενώ τους χειμώνες φορώντας τις «χειμωνιάτικες στολές εργασίας» τους, ανά ζεύγος (σ.σ. απο εδώ προκύπτει και η λέξη ζευγάρισμα) οργώνουν την γη.
Αξίζει τέλος να αναφέρουμε οτι όλο και περισσότερα είναι τα εστιατόρια που λειτουργούν στο νησί και τα οποία προσφέρουν στους πελάτες τους τοπικά παραγόμενα προϊόντα και κρασιά, γεγονός που έχει όλο και μεγαλύτερη απήχηση σε μονίμους κατοίκους και επισκέπτες. 


Σε αντίθεση με την θεώρηση οτι η Σαντορίνη ζει απο τον τουρισμό, έντονη και μεγάλης έκτασης είναι τα τελευταία χρόνια η δραστηριοποίηση πολλών, κυρίως, ντόπιων και νέων ανθρώπων, στην διατήρηση και ανάπτυξη του αγροτικού τομέα.

Σημαντική παράμετρος στην κοινωνική αλλά και επιχειρηματική φυσιογνωμία του τόπου, είναι η επιλογή όλο και περισσότερων, κυρίως ντόπιων και νέων ηλικιακά ανθρώπων, για την καλλιέργεια της γης, είτε αυτό αφορά παραδοσιακές καλλιέργειες όπως αυτές του αμπελιού, της μικρόκαρπης ντομάτας και της φάβας, είτε όλων των ειδών των κηπευτικών ή ακόμη και πειραματικές καλλιέργειες όπως οι βιολογικές, του μελιού ή και σαλιγκαριών.


Σε κάθε περίπτωση και σύμφωνα με τις προδιαγραφές που θέτουν τόσο η Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων όσο και οι απαιτήσεις της αγοράς, όλα τα προϊόντα που παράγονται στο νησί είναι οικολογικά και δεν γίνεται χρήση χημικών φαρμάκων.
Η τάση αυτή έχει δώσει νέα ώθηση στον τουρισμό, μιας και παρέχεται πλέον η δυνατότητα στους επισκέπτες να γεύονται στα περισσότερα εστιατόρια προϊόντα που παράγονται στην γη του νησιού.


Σύμφωνα με τους αγρότες του νησιού αλλά και τους επιστήμονες που εδώ και χρόνια έχουν μελετήσει και παρουσιάσει σε συνέδρια στο νησί αλλά στο εξωτερικό τις ιδιότητες της γης της Σαντορίνης, το χώμα του νησιού θεωρείται εξαιρετικά καλής ποιότητας για την καλλιέργεια όλων των ειδών των κηπευτικών εξ αιτίας της περιεκτικότητάς του σε στοιχεία με τα οποία το έχει εμπλουτίσει το ηφαίστειο καθώς και στις γενικότερες κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν (αυξημένη υγρασία, περίοδοι με ξηρασία κλπ)


Στο ίδιο περιβάλλον κινείται και η κτηνοτροφία του νησιού, με τις ποσότητες γάλακτος αλλά και τυροκομικών να εμφανίζουν συνεχή αύξηση αλλά και τα προϊόντα να βρίσκουν μια αξιόλογη θέση και ζήτηση στην τοπική αγορά.


Σημαντική είναι επίσης και η τάση σε οτι αφορά την καλλιέργεια της ελιάς με εκατοντάδες δέντρα που έχουν φυτευτεί την τελευταία δεκαετία στην Σαντορίνη κι έχουν ήδη ξεκινήσει να παράγουν ικανοποιητικές ποσότητες λαδιού αλλά και ελιών. Οι παραγόμενες ποσότητες μέχρι στιγμής καταναλώνονται στα σπίτια ή ανταλλάσονται μεταξύ των κατοίκων μιας και δεν επαρκούν για εμπορική διάθεση και εκμεταλευση, κάτι όμως που μοιάζει πολύ πιθανό να γίνει στο μέλλον με δεδομένη την αυξητική τάση που έχει η δημιουργία και η καλλιέργεια νέων δέντρων.


Όσο για τα μουλάρια, αυτά στα σίγουρα θα πρέπει να θεωρηθούν ως τα πιο σκληρά εργαζόμενα ζώα στο νησί, μιας και τα καλοκαίρια εργάζονται στον όρμο των Φηρών στην υπηρεσία των επιβατών των κρουαζιερόπλοιων για την μεταφορά τους απο το λιμάνι στην πόλη, ενώ τους χειμώνες φορώντας τις «χειμωνιάτικες στολές εργασίας» τους, ανά ζεύγος (σ.σ. απο εδώ προκύπτει και η λέξη ζευγάρισμα) οργώνουν την γη.


Αξίζει τέλος να αναφέρουμε οτι όλο και περισσότερα είναι τα εστιατόρια που λειτουργούν στο νησί και τα οποία προσφέρουν στους πελάτες τους τοπικά παραγόμενα προϊόντα και κρασιά, γεγονός που έχει όλο και μεγαλύτερη απήχηση σε μονίμους κατοίκους και επισκέπτες.